1. Tổng quan về Cao Bằng – Hành trình đến vùng đất biên viễn hùng vĩ

Cao Bằng là một tỉnh miền núi vùng Đông Bắc, giáp giới Trung Quốc với hơn 333 km biên giới. Thiên nhiên hùng vĩ và văn hóa bản sắc dân tộc đa dạng đã biến Cao Bằng thành “mỏ vàng” du lịch văn hóa của khu vực. Tỉnh có 271 di tích lịch sử – văn hóa, trong đó 103 di tích được xếp hạng cấp quốc gia và 3 di tích cấp đặc biệt, cùng nhiều cảnh quan thiên nhiên độc đáo. Trên 90% dân số là đồng bào dân tộc Tày, Nùng, H’Mông, Dao, Lô Lô, Sán Chỉ… nên bản sắc dân gian ở đây rất phong phú và đặc sắc. Cao Bằng cũng được công nhận là Công viên địa chất Toàn cầu Non Nước Cao Bằng (UNESCO Geopark) với hàng chục hang động và sinh cảnh địa chất giá trị. Tất cả tạo nên một Cao Bằng vừa cổ kính, vừa lãng mạn; vừa là nơi “địa chỉ đỏ” của cách mạng với di tích Pác Bó, vừa sở hữu những dòng thác, hồ, rừng nguyên sinh hoang sơ ngỡ như mơ. Trong những năm gần đây, du lịch Cao Bằng phát triển nhanh: 10 tháng năm 2025 tỉnh đón khoảng 2,5 triệu lượt khách với doanh thu hơn 2.531 tỷ đồng (tăng 56% lượt khách và gần gấp đôi doanh thu so với cùng kỳ). Bài viết này sẽ là cẩm nang chi tiết, chuyên sâu giúp du khách trong nước và quốc tế hiểu rõ hơn về hành trình khám phá Cao Bằng từ kinh nghiệm mùa đẹp, cách di chuyển đến các điểm tham quan nổi bật và ẩm thực đặc sắc.

2. Mùa đẹp nhất để đi du lịch Cao Bằng

Cao Bằng có khí hậu Đông Bắc với mùa đông lạnh, nhiệt độ ban đêm có thể xuống ~15–16°C, nên du khách cần mang theo áo ấm khi đi vào cuối thu và mùa đông. Thời điểm đẹp nhất để tham quan các thắng cảnh là từ tháng 9 đến tháng 10. Lúc này thác Bản Giốc nước trong xanh, mây sương lãng đãng và ruộng lúa chín tạo khung cảnh vàng rực ấn tượng. Mùa thu cũng là mùa thu hoạch quả trám, nên đừng bỏ lỡ món xôi trám đen đặc sản Cao Bằng vào khoảng tháng 9–10. Đầu đông (tháng 11–12) Cao Bằng trời se lạnh, có lúc rét đậm, thích hợp ăn món bánh áp chao nóng hổi đặc trưng. Cuối đông – xuân (tháng 3) là lúc hoa đào, hoa mận nở khắp các bản làng. Mùa hè (tháng 5–8) Cao Bằng mát mẻ, cây rừng xanh mướt; nếu có dịp đi mùa này, du khách sẽ được ngắm những thác nước mạnh mẽ, xuyên màn mưa. Như vậy tháng 9–10 và 3–4 được xem là thời điểm lý tưởng nhất vì thời tiết dễ chịu, cảnh sắc lãng mạn (hạ tuần 9 ruộng lúa chín, 3–4 hoa nở).

3. Di chuyển đến Cao Bằng thuận tiện thế nào?

Từ Hà Nội, Cao Bằng cách khoảng 280 km. Phương tiện phổ biến là xe khách giường nằm: có các hãng Thảo An (đường 2/9), Hưng Thành, và xe Thành Hưng khởi hành từ Bến xe Mỹ Đình, Giáp Bát, Giải Phóng. Giá vé khoảng 200.000–300.000 đồng, thời gian di chuyển ~6–7 giờ. Xe đi Cao Bằng thường chạy tuyến cao tốc Nội Bài – Lào Cai và đường quốc lộ 4 (qua Bắc Kạn, Trùng Khánh) nên tương đối êm. Ngoài ra, bạn có thể thuê xe tự lái hoặc đi bằng xe cá nhân (ô tô, xe máy) dọc theo QL3 đến Thái Nguyên rồi theo ĐT206 qua dốc Phia Thẳm, đèo Mã Phục, Hoàng Đình Giang… Đường đi đẹp và phong cảnh hữu tình. Hiện chưa có sân bay dân dụng ở Cao Bằng; nếu từ xa, du khách có thể bay tới Thái Nguyên hoặc Hà Nội rồi tiếp tục hành trình bộ. Lưu ý, nên di chuyển ban ngày để ngắm cảnh và tránh sương mù lúc sáng sớm ở các đèo. Khi vào sâu trong tỉnh, dịch vụ xe khách ở các huyện cũng có, song phương tiện công cộng hạn chế, nên thường du khách hay đi theo tour hoặc thuê xe trọn gói. Nên chuẩn bị trước bản đồ, GPS hoặc hỏi han kỹ lộ trình, vì một số cung đường đèo dốc phức tạp (đèo Mã Phục, đèo Khau Liêu) có thể gây khó khăn nếu lần đầu đi.

4. Địa điểm nổi bật ở Cao Bằng?

Cao Bằng có rất nhiều điểm đến hấp dẫn trải dài khắp tỉnh. Dưới đây là danh sách các thắng cảnh, di tích nổi bật nhất (theo kinh nghiệm của du khách và chuyên gia) kèm mô tả chi tiết:

Thác Bản Giốc – ngọn thác ấn tượng nhất Việt Nam, chia sẻ giữa Việt Nam và Trung Quốc. Thác Bản Giốc (xã Đàm Thủy, Trùng Khánh) được mệnh danh là thác nước đẹp và lớn nhất Việt Nam. Thác cao khoảng 35 m, rộng hàng trăm mét, chia thành nhiều tầng uốn lượn trên dòng sông Quây Sơn xanh biếc. Một phần thác thuộc lãnh thổ Việt Nam, một phần phía Trung Quốc, nhưng từ chân thác bên ta nhìn lên vẫn thấy toàn cảnh hùng vĩ. Vào mùa nước, dòng thác tung bọt trắng xoá giữa sắc vàng của lúa chín hai bên bờ. Du khách thường thuê bè tre hoặc đi bộ lên đài quan sát để nhìn gần dòng thác. Quanh thác có nhiều thắng cảnh khác như Đền Mẫu, đài quan sát cao nhất. Nếu có dịp, hãy ghé thăm Chùa Phật Tích Trúc Lâm Bản Giốc nằm trên cao phía sau thác – nơi bạn có thể vừa hành hương vừa ngắm trọn khung cảnh thiên nhiên hữu tình (được xây dựng 2014, còn gọi là Thiền viện Trúc Lâm Bản Giốc). Vào đầu tháng 10 hàng năm, tại đây còn tổ chức Lễ hội Du lịch thác Bản Giốc với lễ hội ánh sáng, rước nước cầu mưa thuận gió hòa, và gian hàng đặc sản địa phương.

Bên trong Động Ngườm Ngao – những nhũ đá lấp lánh kỳ ảo là một hang động đá vôi rộng lớn được khám phá năm 1921 và mở cửa du lịch năm 1996. Động dài khoảng 2.144 m với 3 cửa (Ngườm Lồm, Ngườm Ngao, Bản Thẳn). Tên “Ngườm Ngao” theo tiếng Tày nghĩa là “hang hổ” (ngườm = hang, ngao = hổ), do người xưa truyền rằng có nhiều hổ trú ẩn hay bởi tiếng nước róc rách trong động giống tiếng gầm hổ. Bước vào hang Ngườm Ngao, bạn sẽ phải trầm trồ trước muôn vàn thạch nhũ rủ từ vòm hang và nhũ đá mọc lên từ nền đất – tạo thành hình cây san hô, tháp rồng, ruộng bậc thang, và những phiến đá hình sen khổng lồ. Động trải dài với nhiều gian lớn, được trang bị ánh sáng nghệ thuật, khiến mỗi ngóc ngách trong hang như một tác phẩm điêu khắc thiên nhiên. Đây là một trong những kỳ quan hóa thạch 400 triệu năm của Cao Bằng, không thể bỏ qua cho du khách yêu thích khám phá.

Hồ Thang Hen – thắng cảnh non nước hữu tình, nổi tiếng với chuỗi 36 hồ nước theo mùa. Hồ Thang Hen (xã Quốc Toản, Quảng Hòa) nằm trong Công viên Địa chất Toàn cầu Non Nước Cao Bằng, được ví như “Tuyệt Tình Cốc” ở cao nguyên đá. Đây là một hồ nước nhỏ nằm gọn giữa dãy núi đá vôi trập trùng, xa rời phố xá ồn ã, chỉ có “nước non, núi đá và trời mây” bao quanh. Mỗi mùa mang một vẻ đẹp riêng: mùa xuân cây cối xanh mát, hoa dại đua nở quanh hồ, nước trong veo lấp lánh; mùa hạ không khí trong lành, cây lá tươi tốt, mực nước dâng cao hình thành chuỗi 36 hồ tuyệt đẹp; mùa thu hai bờ hồ chuyển sắc vàng lãng mạn, đôi khi mực nước đột ngột rút rồi đầy lại trong vài giờ vào đầu tháng 9-10; mùa đông nước cạn để lộ đáy hồ phóng khoáng. Du khách đến Thang Hen thường thuê thuyền du ngoạn, chèo SUP hoặc cắm trại trên các bãi cỏ xanh mướt ven hồ. Khu vực hồ có dịch vụ nhà sàn, lều nghỉ, cho bạn trọn trải nghiệm hòa mình với thiên nhiên hoang dã. Ngoài ra, khi đến đây có thể kết hợp ghé thăm Thác Nặm Trá (suối Nặm Trá) và đỉnh Núi Mắt Thần ở gần đó – một ngọn núi đá có một “mắt” lớn được thiên nhiên khoét thủng. Theo kinh nghiệm, bạn nên đến Thang Hen từ tháng 4–6 hoặc tháng 9–10 để được thưởng thức cảnh sắc tuyệt đẹp của hồ và hoa dại.

Hang Pác Bó là khu di tích lịch sử đặc biệt – nơi Bác Hồ trở về nước năm 1941 và ở ròng rã 8 năm lãnh đạo cách mạng. Đền Pác Bó nằm bên suối Lê Nin (được Bác Hồ đặt tên tưởng nhớ Lenin), nơi có “cột mốc số 0” đầu tiên của đường Trường Sơn (Km 0). Tại đây có nhiều điểm tham quan lịch sử: Hang Cốc Bó (nơi ở và làm việc của Bác Hồ), Suối Lê Nin trong vắt chảy qua rừng Trường Hà, Núi Các-Mác (ngọn núi nơi Bác Hồ từng ngủ nghỉ), đài kỷ niệm và nơi nhà Bác treo cờ hoa. Theo hướng dẫn ở chùa, từ cổng đến cột mốc 0 và suối Lê Nin khoảng 2 km, đi bộ khá dễ. Du khách có thể đi bộ hoặc thuê xe điện tham quan khu di tích (giá vé vào cổng khoảng 25.000 đồng). Vị trí tuyệt đẹp của suối núi và rừng thông Trường Hà tạo nên không khí rất thanh tĩnh, phù hợp với những người đam mê lịch sử và thiền định. Ngoài ra, gần Pác Bó còn có Đường 4B, với tượng Bác Hồ và nhiều di tích khác như Đền Đầm Đạc (Hang Nước Trong).

Núi Mắt Thần (Tuyệt Tình Cốc – Hồ Thang Hen) Từ chân núi gần Thang Hen, du khách có thể leo lên Núi Mắt Thần (còn gọi là “núi thủng”) để ngắm toàn cảnh hồ và vùng đồi núi. Đỉnh núi có một viên đá lớn bị khoét thủng tự nhiên, nhìn tựa như con mắt khổng lồ soi xuống thung lũng hoa dưới chân. Vườn hoa dại vàng mọc khắp lối lên khi xuân hè, tạo nên khung cảnh lãng mạn kỳ ảo. “Du khách sẽ gặp một ngọn núi thủng trong thung lũng trải đầy hoa đẹp mắt; từ thung lũng yên bình này có thể cắm trại và nghỉ ngơi, nhưng nên cẩn thận vì địa hình có nhiều đá nhọn”. Núi Mắt Thần và Thang Hen – Nặm Trá thành một quần thể cảnh quan nên thơ, rất đáng khám phá cho dân leo núi, nhiếp ảnh gia và những ai cần “đi lạc” vào thiên nhiên hoang sơ.

Làng Khuổi Ky (xã Đàm Thủy, Trùng Khánh) là ngôi làng cổ của người Tày với lịch sử trên 400 năm. Điều đặc biệt của làng là nhà sàn được xây hoàn toàn bằng đá – những phiến đá tự nhiên được chồng lên nhau gắn keo cứng, mái lợp ngói âm dương. Kiến trúc độc đáo này cùng cảnh quan hữu tình của dãy núi đá và dòng suối Khuổi Ky trong vắt làm nên bức tranh vừa cổ kính, vừa thơ mộng. Làng nằm cách thác Bản Giốc khoảng 3 km, nên du khách thường kết hợp tham quan cả hai địa điểm trong một chuyến đi. Khi đến đây, bạn sẽ cảm nhận được nhịp sống bình dị của người dân bản, những căn nhà đá đặc trưng và những gốc đào rừng, mận rừng nhuốm sắc hồng vào dịp xuân. Làng đá Khuổi Ky đã được đánh giá là viên ngọc độc đáo của Cao Bằng, lưu giữ trọn vẹn văn hóa truyền thống của đồng bào Tày vùng biên ải.

Hai đèo Mã Phục và Khau Liêu (thuộc huyện Trùng Khánh) là cung đường đèo uốn lượn dẫn đến Thác Bản Giốc từ hướng ngược lại. Cung đường này nằm trên QL3 rẽ sang ĐT206, đi qua những dãy núi đá vôi và những thửa ruộng bậc thang trùng điệp. Đèo Mã Phục cao khoảng 500m, có nhiều khúc cua tay áo dựng đứng, đặc biệt hấp dẫn các tay lái phượt; đèo Khau Liêu thì dốc dài, cảnh quan cũng rất hùng vĩ. Trên đỉnh đèo Mã Phục có chùa Trấn Bắc với tượng Phật sừng sững, là nơi dừng chân đẹp để ngắm trọn cảnh thung lũng. Đèo Khau Liêu cũng nổi bật với rừng thông bao phủ hai bên đường. Hai đèo này dù đường đi hơi quanh co, nhưng phong cảnh xanh tươi của các bản làng và ruộng lúa bên sườn núi sẽ khiến bạn không chán ngắm nhìn. Đường sá tuy hẹp nhưng trải nhựa tốt, chỉ cần cẩn thận lái xe vào mùa mưa (đường có thể trơn trượt do sét đá).

Vườn Quốc gia Phja Oắc – Phja Đén (Nguyên Bình) với đỉnh núi Phja Oắc cao 1.931 m – “ nóc nhà phía tây” tỉnh Cao Bằng. Phja Oắc – Phja Đén là khu rừng đặc dụng và vườn quốc gia nằm ở khu vực Nguyên Bình (Trong Quảng Uyên xưa), là “vùng núi của những đổi thay” trong Công viên địa chất Non Nước Cao Bằng. Đỉnh Phja Oắc cao 1.931 m, được ví như “nóc nhà phía Tây” của tỉnh. Khu vực này còn nguyên rừng kín thường xanh ôn đới, trông mùa đông có tuyết phủ tuyệt đẹp, mùa hè thì mát mẻ quanh năm. Nơi đây có trên 1.287 loài thực vật, hàng trăm loài động vật quý hiếm (rồi cùng truyện Sách Đỏ Việt Nam). Đến Phja Oắc – Phja Đén, du khách có thể trải nghiệm trekking lên đỉnh, cắm trại rừng, hoặc tham quan khu nghỉ dưỡng sinh thái tại bản Buốc Ly. Vào mùa đông, thỉnh thoảng có tuyết rơi, tạo nên khung cảnh “bức tranh bạch tuyết” ấn tượng. Vườn quốc gia này phù hợp cho những ai yêu thiên nhiên hoang sơ, thích leo núi, ngắm biển mây bồng bềnh.

Khu di tích Kim Đồng (xã Trường Hà, Hà Quảng) nằm ở làng Nà Mạ – quê hương Anh hùng Nông Văn Dền (bí danh Kim Đồng), liệt sĩ thanh niên tiêu biểu của Việt Nam. Kim Đồng nổi tiếng với vai trò thành lập Đội Nhi đồng Cứu quốc (1941) và hi sinh anh dũng ở tuổi 14 để bảo vệ cách mạng. Để tưởng nhớ công lao, năm 1985 chính quyền địa phương dựng khu di tích ngay trong làng. Khu di tích được xây dựng hình vòng cung dưới chân núi Tèo Lài, phía trước có dòng suối Lê Nin trong vắt. Trong khuôn viên có nhà tưởng niệm, bảo tàng trưng bày kỷ vật, tượng Kim Đồng mặc trang phục dân tộc Nùng với một chú chim sáo trên tay – biểu tượng của sự hồn nhiên nhưng kiên trung. Con đường dẫn lên mộ Kim Đồng có 14 bậc đá (tượng trưng cho 14 tuổi của anh). Ngoài ra, khu di tích còn bao gồm hang Nốc Én (nơi Bác Hồ gặp gỡ đội Kim Đồng 1942) và Po Dơi – Thoong Mạ (nơi thành lập Đội Nhi đồng). Ngày nay, Kim Đồng trở thành địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cho nhiều trường học, khi các em về thăm viếng và rước đuốc tổ chức lễ hội đầu năm. Du khách đến đây không chỉ được học hỏi lịch sử mà còn được tham quan làng nghề truyền thống giấy dó và hương thảo mộc của người Nùng ở vùng Trường Hà.

Chùa Phật Tích Trúc Lâm Bản Giốc – thiền viện đầu tiên trên đất biên cương Cao Bằng, nhìn xuống thác Bản Giốc. Chùa Trúc Lâm Bản Giốc (xã Đàm Thủy, Trùng Khánh) là một trong những công trình tâm linh ấn tượng nhất tại Cao Bằng. Thành lập năm 2014, đây là thiền viện Trúc Lâm đầu tiên ở cửa ngõ biên giới. Chùa được xây trên sườn núi, lưng tựa vào đỉnh Phia Nhằm, mặt hướng ra dòng sông Quây Sơn xanh và thác Bản Giốc hùng vĩ. Kiến trúc chùa theo kiểu Bắc Bộ truyền thống với mái cong vút, sân đền Quan Âm, các dãy nhà gỗ và đá, lối lên chùa được che bóng bởi hàng cây tùng xanh. Từ đây du khách có thể ngắm view tuyệt đẹp: phía sau lưng là những cánh rừng trùng điệp, trước mặt là thung lũng, bản làng và sông núi mênh mang của vùng Trùng Khánh. Chùa Trúc Lâm Ban Giốc vừa là nơi tu học, vừa là điểm nghỉ chân yên bình cho khách tham quan sau hành trình dài. Vào năm 2022, Traveloka đánh giá đây là “ngôi chùa có phong cảnh đẹp nhất vùng biên cương Cao Bằng”.

Ngoài các thắng cảnh kể trên, Cao Bằng còn nhiều điểm rất đáng khám phá: ví dụ Đèo Sóc – Thạt Nằn (Trùng Khánh) với cổng trời mây phủ; Nhà máy thuốc phiện cũ ở Pác Bó; Động Lũng Lọong (hang động đỉnh) ở Quảng Uyên; Làng Khau Phạ ở Phục Hòa với nghề làm rượu ngô; Làng chế tác hương liệu Dào Hoa (nghề làm nhang thảo mộc); Hồ Nặm Đăm, Nặm Roòng thơ mộng ở Quảng Uyên. Bên cạnh đó, các khu du lịch cộng đồng làng bản (như làng Loỏng Théng, làng Lũng Luông…) cũng đang mở cửa đón khách để trải nghiệm văn hóa dân tộc, cắm trại bản làng và nếm ẩm thực địa phương. Khi lên kế hoạch, bạn có thể tham khảo bản đồ chỉ dẫn của tỉnh hoặc đặt tour chuyên tuyến để đi được nhiều nơi trong thời gian hợp lý.

5. Ẩm thực đặc sắc tại Cao Bằng

Ẩm thực Cao Bằng mang đậm hương vị núi rừng và phong tục địa phương. Dưới đây là một số món đặc sản nổi bật mà du khách không nên bỏ qua:

Bánh áp chao: Đây là món bánh đặc trưng của vùng Đông Bắc. Bột gạo nếp, bột gạo tẻ được trộn với nhân vịt quay xé sợi và gia vị, sau đó chiên lên có màu vàng giòn. Bánh giòn ngoài, mềm bên trong với vị thơm đặc biệt. Những tháng mùa lạnh (khoảng 11–2 năm sau) là mùa bánh áp chao, khi hương thơm của bánh lan tỏa khắp các ngõ nhỏ Cao Bằng. Người Cao Bằng còn vui miệng gọi đây là “bánh rán bản Cao Bằng” vì nhân vịt thay vì nhân thịt lợn như bánh rán thông thường.

Xôi trám đen: Món xôi trám nằm trong top 100 món ăn đặc sản Việt Nam. Quả trám đen (loại quả rừng chỉ to bằng ngón tay cái) được xào sơ, bỏ hạt rồi ướp kèm gạo nếp hương Cao Bằng. Đã gọi là xôi trám thì vị rất dẻo thơm, bùi ngậy của quả trám hòa quyện cùng gạo nếp mềm dẻo. Mùa thu (tháng 9–10) là thời điểm thu hoạch trám nhiều nhất; du khách nhớ thưởng thức xôi trám và các món ăn từ trám (như cá kho trám, thịt rang trám) khi đến Cao Bằng vào mùa này.

Bánh cuốn Cao Bằng (bánh cuốn trứng): Đây là phiên bản độc đáo của bánh cuốn bình thường. Đặc điểm lớn nhất là không chấm với nước mắm, mà ăn kèm nước dùng hầm từ xương ống. Du khách lấy bánh cuốn nóng bỏ trong chén nước dùng, ăn như phở hoặc bún, thêm ớt, măng muối và lá mắc mật để tăng hương vị. Nhân bánh có thể là thịt băm xào mộc nhĩ hoặc thêm trứng gà (trứng cút) – hay còn gọi là “bánh cuốn trứng”. Bột làm bánh sử dụng gạo nếp đặc sản Cao Bằng nên dẻo và thơm. Món bánh cuốn này tuy giản dị nhưng rất lạ miệng, và hiện có nhiều quán lâu đời ở thành phố Cao Bằng.

Phở chua: Món phở mang hơi thở miền nhiệt đới xuất hiện tại Cao Bằng từ lâu. Nước dùng phở chua là nước hầm xương pha giấm bỗng hoặc sấu, có vị chua thanh; bánh phở trụng chín ăn cùng rau sống (xà lách, giá), thịt bò tái hoặc xé nhỏ, rắc lạc rang. Đặc biệt, phở chua Cao Bằng thường ăn với rau cải cay, dứa và nước tương đậu. Đây là món ngon thơm mát, hợp khẩu vị mùa hè nhưng ở vùng cao thường được ăn quanh năm.

Lợn sữa quay: Ở Quảng Uyên (Trùng Khánh) có đặc sản lợn sữa mán quay (heo sữa) được tẩm gia vị, quay giòn ăn kèm chấm muối vừng, chanh. Thịt heo sữa ở đây dày da, nạc mềm và ngọt. Đầu bếp Cao Bằng có cách quay lợn sữa bằng lò củi với kỹ thuật riêng, tạo nên lớp da giòn tan, thịt giữ được mùi thơm đất rừng và lá gia vị. Mỗi con lợn quay cho ra chục suất nhỏ, thường được phục vụ trong tiệc hay nhà hàng bên thác Bản Giốc, Trấn Bắc.

Vịt quay 7 vị: Món vịt quay đặc trưng của miền núi Cao Bằng, được tẩm ướp gia vị gồm 7 loại thảo mộc (như quế, hồi, thảo quả, gừng, sả…). Thịt vịt mềm, đậm đà mùi gia vị, da giòn. Phổ biến trong lễ hội, mừng nhà mới của người Dao, người Tày. Du khách sẽ được thưởng thức vịt quay 7 vị ở nhiều quán ăn bản địa, thường kèm xôi ngũ sắc hoặc xôi nếp.

Hạt dẻ Trùng Khánh: Hạt dẻ (dẻ cơm, dẻ Tam Đảo) trồng nhiều ở Trùng Khánh. Mùa Đông, các sạp chợ bày bán hạt dẻ nướng thơm phức. Hạt dẻ Trùng Khánh có hương vị riêng, bùi ngọt và dai hơn dẻ miền xuôi. Du khách có thể mua hạt dẻ làm quà vì là đặc sản chỉ có ở Cao Bằng.

Ngoài ra, còn nhiều món đặc sản khác như gà đồi luộc lá chanh, miến dong Quảng Uyên, cá suối om chuối đậu, măng Vân Du muối chua, cháo ngựa thảo, v.v. Người yêu ẩm thực và các món dân dã sẽ rất hài lòng khi đến mảnh đất này.

6. Những điều bạn nên nhớ khi du lịch Cao Bằng

Trang phục và thời tiết: Cao Bằng là vùng núi cao, đặc biệt mùa đông lạnh (đêm có thể 10–15°C) và dễ mưa. Du khách nên mang theo áo ấm, áo gió, áo mưa, giày chống trượt. Mùa hè thì mưa nhiều, đường trơn nên chuẩn bị giày thể thao. Ban ngày nắng ấm thì áo dài tay, nón rộng vành để tránh nắng. Khi vào rừng hoặc thác, nhớ mang theo kem chống côn trùng.

Ngôn ngữ và giao tiếp: Đa số dân Cao Bằng sử dụng tiếng Kinh phổ thông, nhưng ở vùng sâu nhiều đồng bào dân tộc thiểu số (Tày, Nùng, Dao, Mông…) nói tiếng dân tộc. Tuy nhiên, người dân bản địa rất thân thiện; bạn chỉ cần chào hỏi lễ phép (“Xin chào”, “Cảm ơn”) và họ sẽ nhiệt tình giúp đỡ. Không nói giọng mỉa mai hoặc đùa cợt nhạy cảm, nên khi chụp ảnh với người dân bản, hãy xin phép trước. Nhiều điểm du lịch ở các bản đã có hướng dẫn viên nói song ngữ, hoặc bạn có thể tham gia tour để tiện trao đổi.

Di chuyển và an toàn: Đường lên Cao Bằng có nhiều đèo dốc, khúc cua gắt; lái xe máy cần cẩn trọng, đặc biệt trong mưa hoặc ban đêm nên hạn chế. Tại các đèo (Mã Phục, Khau Liêu…), chạy xe chậm và tập trung vào đường. Khi đi bộ hay leo núi, đi theo nhóm và thông báo địa điểm cho người thân. Ở những nơi hoang vu (Ví dụ: Tuyệt Tình Cốc, hang động) không tự ý vào sâu khi không có hướng dẫn vì địa hình khe đá, trơn trượt. Cuối cùng, bạn nên mang theo đồ y tế cơ bản (băng, thuốc sát trùng, thuốc trị côn trùng) vì ở vùng núi hiểm trở sẽ không dễ kiếm thuốc men.

Văn hóa dân tộc và lễ hội: Cao Bằng có truyền thống văn hóa phong phú: Hát Then, hát Sli, múa Xòe, lễ cấp sắc của người Dao, lễ hội Đâm Trâu của người Tày… là những nét độc đáo đáng xem. Khi có cơ hội, du khách nên tham gia hoặc xem biểu diễn các nghi lễ này để hiểu văn hóa bản địa. Ngoài ra, Cao Bằng tổ chức nhiều lễ hội truyền thống gắn với thiên nhiên: Hội Hoa Tam Giác Mạch (tổ chức tháng 10 ở Trùng Khánh), Lễ hội Hoa Ban (tháng 3-4), Hội Vẽ Bùa (người Dao) v.v. Chuẩn bị tinh thần tham gia lễ hội nhộn nhịp của dân tộc ở bản, và luôn tôn trọng phong tục như không được tùy tiện leo lên bàn thờ hay khu vực cấm.

Giao thông và tiện ích: Ở Cao Bằng chưa phổ biến thanh toán thẻ ở vùng sâu; tốt nhất nên mang đủ tiền mặt (nhân dân tệ có thể hữu ích khi du lịch vùng biên). Tại thành phố Cao Bằng và Trùng Khánh có ATM, nhưng ra các huyện lạc chỉ có ngân hàng nhà nước. Nên kiểm tra kỹ giờ xe khách về đêm (một số tuyến ngưng sớm). Khi thuê homestay hay nghỉ tại bản, hãy hỏi rõ giá trước, các dịch vụ (ăn sáng, xe đưa đón). Cuối cùng, tôn trọng môi trường: không xả rác, không hái cánh hoa rừng hay săn bắn thú rừng – để giữ vẻ đẹp tự nhiên cho quê hương.

SƯU TẦM SƠN